وظيفه منتظران

كسى كه منتظر و چشم به راه ظهور و قيام جهانى نجات دهنده بزرگ و موعود امت‏ها است، بايسته است از نظر عملى، فكرى و اعتقادى نيز انتظار و آمادگى خود را نشان دهد. تنها با لقلقه زبان و ادعاى چشم به راه بودن، نمى‏توان خود را منتظر واقعى دانست!! البته مرحله نخست «انتظار سازنده»، باور به وجود منجى و اعتقاد به ظهور او و برپاداشت انقلاب جهانى به دست او است. سپس نوبت به اصلاح و همسوسازى رفتارها، گفتارها و پندارها با اين اعتقاد و باور است. وقتى انسان حقيقتاً منتظر كسى باشد، تمام رفتارها و سكناتش نشان از منتظر بودن او دارد.
به عنوان مثال اگر منتظر ميهمان باشد، حتماً خانه را تميز و مرتب مى‏كند، وسايل پذيرايى را آماده مى‏كند و با لباس مرتّب و چهره‏اى شاداب، در انتظار مى‏ماند. چنين كسى مى‏تواند ادعا كند كه منتظر ميهمان است. اما كسى كه نه خانه را مرتّب كرده و نه وسايل پذيرايى را آماده نموده است و نه لباس مرتّب و تميزى پوشيده و نه اصلاً به فكر ميهمان بوده است ؛ اگر ادعا كند كه در انتظار ميهمان است. همه او را ريشخند كرده، بر گزافه‏گويى او خواهند خنديد!!

لاف عشق و گله از يار زهى لاف دروغ‏

عشق بازان چنين مستحق هجرانند

بعضى از بايسته‏ها و وظايف منتظران امام مهدى(عج) را چنين مى‏توان شمارش كرد:

يك. وظايف فردى و اخلاقى‏
1-1. سنخيت با امام‏
منتظران واقعى، وضعيت فكرى، روحى و عملى خود را به گونه‏اى سامان مى‏بخشند كه سنخيت كاملى با امام زمان(عج) داشته باشد. به طور كلى هر انسانى داراى سه مرتبه وجودى (افكار، صفات و اعمال) است و هيچ انسانى از اين قاعده مستثنا نيست. اگر كسى بخواهد به انسان ديگرى نزديك شود، چاره‏اى ندارد جز اينكه بكوشد نوع اعتقاد، باورها، صفات و رفتار خود را به ايشان نزديك سازد تا از اين طريق شيعه و پيرو واقعى او باشند.
امام باقر«ع» در تفسير آيه «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا»؛ آل عمران (3)، آيه 200. فرمود: «اصبروا»، يعنى صبر كنيد بر اداى واجبات و «صابروا»، يعنى شكيبا باشيد بر اذيّت دشمنان و «رابطوا»، يعنى رابطه ناگسستنى با امام خود، مهدى منتظر(عج) داشته باشيد» منتخب الاثر، ص 515، ج 8 ؛ الغيبة النعمانى، ص 199 ؛ تفسير برهان، ج 1، ص 234..
1-2. پرهيزكارى و تزكيه نفس‏
يكى از وظايف و بايسته‏هاى مهم منتظران، آراستن درون با فضايل انسانى و چنگ زدن به مكارم اخلاقى است ؛ يعنى، همان طور كه قرآن مى‏فرمايد: «اگر مى‏خواهيد محبوب خدا باشيد، تقوا پيشگى كنيد» ؛ اين قانون در مورد حضرت مهدى(عج) نيز هست.

بسى گفتند از عيسى و مهدى‏

مجرّد شو، تو هم عيساى عهدى‏

ز مهدى گر چه روزى چند پيشى‏

بكش دجّال خود، مهدىّ خويشى‏

چو تو در معرفت، چون طفل مهدى‏

چه دانى، قدر علم و فضل مهدى؟!

به نور علم مى‏كن ديده روشن‏

كه تا بتوانيش هر لحظه ديدن

ر.ك: كنزالحقايق، شيخ محمود شبسترى.
از امام صادق«ع» نقل شده است: «براى صاحب الامر، غيبتى طولانى است ؛ در اين دوران هر كس بايد تقوا پيشه سازد و به دين خود چنگ زند» الغيبة النعمانى، ص 250، باب 14، ح 5..
1-3. ياد يار
منتظر حقيقى، كسى است كه از ياد و نام محبوب خود غافل نمى‏شود و پيوسته در فكر و انديشه او است. شخص مؤمن، در هيچ حالى از حالات و هيچ وقتى از اوقات و هيچ مكانى از مكان‏ها، از ياد امامش و انتظار قدوم مبارك او، خالى و فارغ نيست.
روايت شده است: وقتى امام موسى بن جعفر«ع» از امام غايب و نعمت باطنى خدا ياد كرد، فردى پرسيد: آيا از امامان كسى غايب مى‏شود؟ فرمود: «نعم يغيبُ عن اَبصارِ النّاس شخصُهُ و لا يَغيبُ عن قُلوبِ المؤمنين ذِكرُهُ و هو الثّانى عَشر منّا»؛ علامه مجلسى، بحارالانوار، ج 51، ص 150. ؛ «بلى، شخص او از ديدگاه‏هاى مردم غايب مى‏شود ؛ ولى ياد او از دل‏هاى مؤمنان نهان نمى‏شود و او دوازدهمين نفر از ما است».
بزرگداشت ياد و نام امام مهدى(عج) مصاديق و شكل‏هاى مختلفى دارد كه به بعضى از آنها اشاره مى‏شود:
1-3-1. برپاخاستن به هنگام شنيدن نام ايشان ؛ نقل شده است: «روزى در مجلس حضرت صادق«ع»، نام مبارك حضرت مهدى(عج) برده شد ؛ امام ششم به منظور تعظيم و احترام نام آن حضرت از جاى خود برخاست و قيام فرمود» نجم الثاقب، ص 523.. «امام رضا«ع» نيز با شنيدن نام آن حضرت برخاست و دست خود را به نشانه تواضع بر سر گذاشت» بحارالانوار، ج 49، ص 137..
1-3-2. نكوداشت روزهاى منسوب به آن حضرت ؛ مانند نيمه شعبان و اعياد چهارگانه اسلامى: فطر، قربان، غدير و جمعه.
1-3-3. آغاز كردن هر روز با سلام به پيشگاه امام«ع» ؛ منتظران امام مهدى(عج) در آغاز هر روز و در تعقيب نماز صبح، سلام به مولاى خود را فراموش نمى‏كنند و متناسب با فرصت وقت، يكى از زيارت‏ها و دعاها را مى‏خوانند و... ر.ك: نشريه موعود، مقاله شيعه، انتظار و وظايف منتظران، مهر و آبان 80..
1-4. اظهار محبّت و مودّت‏
يكى از اوصاف منتظران شيعيان خالص امام زمان(عج)، مهرورزى و محبّت سرشار به آن حضرت است. البته اين محبت و مهرورزى دو طرفه است ؛ زيرا امام معصوم نيز شيعيان و ياران خود را دوست دارد و شفيق و دلسوز آنها است: «(الامام‏) الانيسُ الرفيق و الوالدِ الشفيقُ و الاخُ الشفيق...»؛ كافى، ج 1، ص 191، ح 1. ؛ «امام همدم و رفيق، پدر مهربان و برادر دلسوز است».
پيامبر اكرم«ص» درباره لزوم دوستى حضرت مهدى(عج) مى‏فرمايد:
«مَن اَحَبّ اَن يَلقى اللّه و قَد كَمل ايمانُهُ و حَسُنَ اِسلامُهُ فَليَتَوَلَّ الحُجّة صاحب الزمان المنتظر»؛ بحارالانوار، ج 36، ص 296، ح 125. ؛ «هر كس دوست دارد خدا را ملاقات كند ؛ در حالى كه ايمانش كامل و اسلامش نيكو باشد، پس بايد دوستدار حضرت حجّت، صاحب الزمان منتظر باشد».
خود امام مهدى(عج) نيز مردم را به كارهايى سفارش فرموده كه موجب ازدياد محبّت و مودّت مى‏شود: «هر يك از شما بايد به امورى بپردازد كه او را به محبّت ما نزديك كند و از كارهايى كه ناخوشايند ما است، دورى جويد ؛ زيرا ظهور ما به صورت ناگهانى فرا مى‏رسد» همان، ج 53، ص 176..
1-5. حزن و اندوه و ندبه‏
محزون بودن در فراق امام مهدى(عج)، ندبه و اظهار شوق به لقاى او از اوصاف منتظران عاشق پيشه است.
امام حسن عسكرى«ع» فرمود: «لا تزالُ شيعتنا فى حُزنٍ حتّى يظهَر وَلَدى الّذى بشّر به النبى«ص»»؛ يوم الخلاص، ج 1، ص 392، ح 445. ؛ «شيعيان ما در يك اندوه دائم به سر مى‏برند تا فرزندم - كه پيامبر«ص» نويد ظهورش را داده است - ظاهر شود».
1-6. اظهار اشتياق و چشم به راه بودن‏
شور طلب و علاقه ديدار يار و اظهار شيدايى و اشتياق به محبوب، از ويژگى‏هاى بارز منتظران است ؛ چنان كه در دعاى ندبه آمده است: «ليتَ شِعرى اَينَ استَقرّت بِكَ النّوى بَل اَىُّ ارض تُقِلُّك اَو ثَرى ابرضوى ام غيرها ام ذى طوى...»؛ اقبال الاعمال، ص 298. ؛ «اى كاش مى‏دانستم در چه جايى منزل گرفته‏اى و چه سرزمين و مكان تو را در بر گرفته است! آيا در كوه رضوى هستى و يا در جاى ديگر و يا در ذى‏طوى هستى...».
امام على«ع» وقتى از امام مهدى(عج) و صفات آن حضرت مى‏گويد ؛ ناگاه از درون سينه آهى مى‏كشد و شوق ديدار آن بزرگوار را ابراز مى‏دارد.
1-7. صبر و بردبارى‏
در روايات زيادى توصيه به صبر و بردبارى در اين دوران شده و براى منتظران صابر، پاداش‏ها و ثواب‏هاى چندى بيان گشته است.
امام صادق«ع» مى‏فرمايد: «من دين الائمة الورع و العفّة و الصلاح و انتظارُ الفرج بالصّبر»؛ منتخب الاثر، ص 498.؛ «از آيين امامان است: تقوا، عفّت، صالح‏بودن و انتظار فرج با صبر و شكيبايى».
رسول گرامى اسلام«ص» فرموده است: «خوشا به حال شكيبايان در غيبت و محبّت او، كه آنان را خداى تبارك و تعالى، در كتابش چنين توصيف فرموده است: «هُدىً لِلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ»؛ يوم الخلاص، ج 1، ص 356، ح 361.. در روايات ديگر نيز «متقين» به شيعيان و «غيب» به حجّت غايب تفسير شده است الزام الناصب، ص 137..
همچنين روايت شده است: «كسى كه منتظر امر ما باشد (ظهور مهدى) و بر آنچه در اين راه از آزار و ترس و وحشت مى‏بيند، صبر كند، فردا (روز رستاخيز)، در جرگه ما خواهد بود» بحارالانوار، ج 52، ص 256..

دو. وظايف دينى و اعتقادى‏
2-1. ثبات قدم در دين دارى‏
پيروى از پيشوايان معصوم، پاى فشردن بر شاخص‏هاى زندگى سالم، اجراى حدود الهى، حق مدار ماندن، تقويت ايمان و اعتقاد و داشتن ثبات قدم در دين دارى، گرفتار نيامدن در دام بدعت‏ها و انحرافات و... از بايسته‏هاى اساسى عصر غيبت است.
رسول خدا«ص» فرمود: سوگند به آن كه مرا به حقّ برانگيخت! فرزند به پا خاسته من غايب خواهد شد... پس هر كه روزگار غيبت وى را درك كند ؛ بر ريسمان محكم دين خدا چنگ زند و بر ابليس خبيث راهى نگشايد كه با افسونِ شكّ و ترديد، او را از آيين من، دور و از دين من بيرون سازد» اثبات الهداة، ج 3، ص 459..
بايد به اين هشدار رسول خدا«ص» نيز توجّه كرد كه: «او غيبتى طولانى نخواهد داشت و امت‏ها درباره او به سرگردانى و حيرت خواهند افتاد و از دين خود منحرف مى‏شوند ؛ در اين هنگام او مثل ستاره‏اى درخشان به سوى مردم رو مى‏آورد».
امام حسن عسكرى«ع» مى‏فرمايد: «به خدا سوگند! او غيبتى خواهد داشت كه در آن، تنها كسانى از هلاكت نجات مى‏يابند كه خداوند آنان را بر قول امامتش ثابت قدم داشته و در دعا براى تعجيل فرجش، موفّق كرده است» بحارالانوار، ج 51، 72 ؛ كتاب الغيبة طوسى، ص 176..
2-2. دعا
مؤثّرترين وسيله براى ايجاد رابطه روحى با امام عصر(عج) و نيز عامل مؤثر در ظهور آن حضرت، دعاى مردم براى فرج آن حضرت است. در كتاب مكيال المكارم، براى دعا در فرج امام زمان(عج) صد فايده مهم نقل شده است ؛ از جمله:
1. دعا براى فرج، موجب فرج خواهد بود.
2. موجب زياد شدن نعمت پروردگار مى‏شود.
3. سبب ناراحتى و اضطراب شديد شيطان مى‏گردد.
4. باعث كامل شدن ايمان است.
5. با ارزش‏ترين اعمال و اجر رسالت پيامبر است.
6. موجب دعا كردن متقابل امام زمان(عج) براى دعا كننده است.
7. موجب نجات از فتنه‏هاى آخرالزمان و سالم ماندن از هلاكت روحى است و... ر.ك: مكيال المكارم، ج 1، ص 626 - 649..
2-3. شناخت و معرفت امام‏
يكى از وظايف و بايسته‏هاى مهم منتظران، شناخت امام«ع» و آشنايى و ارتباط هر چه بيشتر با آن حضرت است. شناخت امام«ع» به حدى ضرورت دارد كه در روايات معتبر شيعه و سنّى آمده است: «هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلى مرده است» كمال الدين، ج 1، ص 371 ؛ بحارالانوار، ج 51، ص 160 ؛ ينابيع المودّة، ج 2، ص 372.. اين معرفت هم شامل نام و نسب مى‏شود و هم شامل اوصاف و ويژگى‏ها و هم اهداف و برنامه‏ها مى‏باشد. به همين جهت در يكى از دعاهاى معتبر و معروف مى‏گوييم: «اللهم عرّفنى نفسَك فانّك ان لم تُعرّفنى نفسَّك لم اعرف نبيّك، اللّهم عرّفنى رسولَك فانّك ان لم تعرّفنى رسولك، لم اعرف حجّتك، اللّهم عرّفنى حجّتك فانّك اِن لم تُعرّفنى حُجّتك ضللتُ عن دينى»؛ كافى، ج 1، ص 337، ح 5 ؛ كمال الدين، ج 2، ص 512..
2-4. ارتباط و پيوند با ولايت‏
حفظ و تقويت پيوند قلبى با امام عصر(عج) و تجديد دايمى عهد و پيمان با آن حضرت، يكى ديگر از وظايف مهمى است كه هر شيعه منتظر در عصر غيبت بر عهده دارد.
2-5. توسّل و زيارت آن حضرت‏
بايسته است شيعيان منتظر در همه حالات - به ويژه هنگام شدايد و سختى‏ها و تهاجم دشمن - به امام زمان(عج)، متوسّل شوند و رفع مشكل خود را از مولاى خود بخواهند ؛ چنان كه توصيه شده هنگام سختى گفته شود:
«يا صاحب الزمان اغِثنى: يا صاحب الزمان ادركنى»؛ مختصر نجم الثاقب، ص 133..
در اين رابطه زيارت روز جمعه، زيارت‏ياسين، دعاى عهد و... را بخوانند ر.ك: سيماى آفتاب، ص 292 و 293. و با امام خود، ارتباط قلبى و انس درونى فراهم سازند.
2-6. صدقه و زيارت از طرف امام«ع»
صدقه دادن براى سلامتى آن حضرت از اوصاف منتظران و دوستداران حقيقى امام مهدى(عج) است. اعمالى چون قرائت قرآن، حج، طواف، زيارت مرقد ائمه«ع» و هر كار خير ديگرى را مى‏توان به نيابت از آن حضرت به جاى آورد و ضمن اظهار ارادت و دوستى واقعى خود، ياد و نام او را هميشه در دل و جان خود زنده نگه داشت. سيد ابن طاووس در كشف المحجة سفارش مى‏كند: «صدقه دادن از سوى آن جناب را، پيش از صدقه دادن از سوى خود و عزيزانت، قرار ده و دعا براى آن حضرت را، بر دعا كردن براى خودت مقدّم بدار و نيز در هر كار خيرى كه مايه وفاى به حق آن حضرت است، آن بزرگوار را مقدّم بدار كه سبب مى‏شود به سوى تو توجّه فرمايد و به تو احسان كند» كشف المحجة، ص 152..
2-7. تسليم بودن و عدم تعيين وقت‏
روزى مهزم به امام صادق«ع»، عرض كرد: فدايت شوم! خبر ده مرا از اين امرى كه منتظرش هستيم كى خواهد بود؟ امام فرمود: «اى مهزَم! تعيين‏كنندگان وقت دروغ مى‏گويند و عجله كنندگان هلاك مى‏گردند و تسليم شدگان نجات‏اند» كافى، ج 1، ص 368..
همچنين در تفسير آيه «أَتى‏ أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ»؛ نحل (16)، آيه 1.، فرمود: «اين امر ما است، خداى عزّوجل امر فرموده كه در آن عجله نشود تا اينكه سه لشكر آن را تأييد كنند: فرشتگان، مؤمنان و رعب ؛ خروج قائم، همانند خروج رسول خدا«ص» خواهد بود...» الغيبة النعمانى، ص 104.. (مهدويت1، رحيم كارگر، كد: 30/500027)